Մայրենի լեզվի միջազգային օր

Միավորված ազգերի կազմակերպության տոնացույցով այսօր Մայրենի լեզվի միջազգային օրն է: Այն հռչակվել է 1999 թ. նոյեմբերին, ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի կողմից և նպատակ ունի նպաստել լեզվական, մշակութային բազմազանությանը և բազմալեզու

Սուրբ Վալենտին

շնորհավորում եմ բոլոր սիրահարներին.

Փետրվարի 14-ին գրեթե ողջ աշխարհը տոնում է Սուրբ Վալենտինի` սիրահարների հովանավորի օրը: Այս հիասքանչ օրը բոլորը շնորհավորում են միմյանց, խոստովանում են միմյանց սեր: Այս օրը բոլոր սիրահարները նվիրում են միմյանց նվերներ, օրինակ` Նիդերլանդներում կկազմակերպվի ծաղկի աճուրդ, պատկերացնում եք ինչքան ծաղիկներ կվաճառվեն այդ օրը, հիմնականում կարմիր և սպիտակ վարդ:

Տոնը մեզ հնարավորություն է տալիս, որպեսզի մենք չթաքցնենք մեր զգացմունքները, չէ որ նրանք մեզ միայն ուրախություն են պատճառում: Այս տարի ամերիկացիները Սուրբ Վալենտինի տոնին կծախսի 15 միլիարդ դոլար ըստ BIG research ընկերությունը:

ՍՈՒՐԲ ՎԱԼԵՆՏԻՆԻ լեգենդը
Սուրբ Վալենտինի ով լինելու հետ կապված բազմաթիվ լեգենդներ կան: Դրանցից մեկի համաձայն` Հին Հռոմում ապրել է մի բժիշկ-հոգևորական` Վալենտին անունով: Վալենտինի ժամանակ Հռոմում իշխում էր Կլավդիոս 2-րդը, ով հայտնի էր իր զավթողական բնավորությամբ: Երբ Կլավդիոսին պետք եղան նոր զինվորներ ու ավելի մարտունակ բանակ, նա արգելեց ամուսնությունները:
Վալենտինը սկսեց գաղտնի ամուսնացնել սիրահար զույգերին: Միաժամանակ նա զբաղվում էր նաև բժշկությամբ: Եվ մի անգամ նրա մոտ են բերում հռոմեական բանտատիրոջ աղջկան: Աղջիկը կույր էր, և Վալենտինը իր պատրաստած դեղերով փորձում է բուժել նրան: Այդ ընթացքում գաղտնի ամուսնությունների համար Վալենտինին ձերբակալում են: Վալենտինի խնդրանքով բանտապետը թուղթ ու գրիչ է տալիս մահապատժի դատապարտված հոգեվորականին, և նա երկտող է գրում կույր աղջկան, ում արդեն վաղուց սիրում էր: Նույն օրը` փետրվարի 14-ին, Վալենտինին մահապատժի են ենթարկում:
Կույր աղջիկը, ստանալով նամակը, հրաշքով առողջանում է և կարդում.
- Քո Վալենտին…Դարերի ընթացքում Սուրբ Վալենտինի տոնը ձեռք է բերել իրեն հատուկ հմայք ու տոնակարգ: Որոշ երկրներում տղամարդը հագուստ է նվիրում իր սիրեցյալին, եթե նվերն ընդունվում է, նրանք ամուսնանում են:
Միջնադարյան Անգլիայում տարածված էր մի սովորույթ. երիտասարդները հավաքվում էին, գրում աղջիկների անուններ, գցում գլխարկի մեջ, և հերթով հանում դրանք: Կազմավորված զույգերը դառնում էին ընկերներ` մինչև մյուս Վալենտինի տոնը:
Պարզվում է, որ ամենախելացի տղամարդիկ ճապոնացիներն են. նրանք Վալենտինի տոնը վերածել են մարտի 8-ի` տղամարդկանց համար: Ճապոնիայում ընդունված է, որ այդ օրը կանայք խոստովանություններ անեն, նվերներ տան իրենց սիրելիներին: Ի դեպ` անենատարածված նվերներն են սափրիչը, օծանելիքը, դրամապանակը և շոկոլադը:
Սառնասիրտ գերմանացիներն էլ միանշանակ կարծում են, որ Վալենտինը հոգեկան հիվանդների հովանավորն է, և այդ օրը նրանք զարդարում են հոգեբուժական հիվանդանոցները:

Հաշվենկատ ամերիկացիներն այս տոնը ևս օգտագործել են բիզնեսը զարգացնելու համար: Առաջինը նրանք էին, որ սկսեցին «Վալենտինկաներ» արտադրել և վաճառել:

ՏՅԱՌՆԸՆԴԱՌԱՋ(տերենդեզ)

• 
  
  

Տյառնընդառաջ, Տոն Քառասնօրյա Գալստյանն Քրիստոսի ի Տաճարն (ժողովրդախոսակցական ձևով` Տերենդեզ, Տըրնդեզ, Տերընտաս ևն), Հայ եկեղեցու տերունի տոներից` նվիրված քառասնօրյա մանուկ Հիսուսի ընծայմանն Աստծուն` Երուսաղեմի տաճարում, որտեղ Սիմեոն ծերունին ու Աննա մարգարեուհին ընդառաջ են եկել Հիսուսին: Չորս Ավետարաններից միայն Ղուկասի Ավետարանն է նկարագրում այս խորհրդավոր իրադարձությունը. «Եվ երբ ութ օրերը լրացան, և նա թլփատվեց, նրա անունը Հիսուս դրվեց, ինչպես հրեշտակի կողմից կոչվել էր, երբ դեռ չէր հղացվել մոր որովայնում: Երբոր նրանց սրբագործման օրերը լրացան, Մովսեսի Օրենքի համաձայն` նրան Երուսաղեմ տարան`Տիրոջը ներկայացնելու համար, ինչպես գրված էր Տիրոջ Օրենքում ասվածի համաձայն` ընծա պետք է տալ մի զույգ տատրակ կամ աղավնու երկու ձագ» (Ղուկ. 2.21-24):

     Եվ ահա, երբ Մարիամ Աստվածածինն ու Հովսեփը Ղուկաս ավետարանչի հիշատակած «Տիրոջ Օրենքը» (Տե՜ս Ղևտ.12) կատարելու համար այցելել են տաճար, Սուրբ Հոգուց առաջնորդվելով` տաճար է եկել «արդար ու աստվածավախ» Սիմեոն ծերունին, որին «Սուրբ Հոգուց հրամայված էր» մահ չտեսնել, մինչև որ տեսներ Տիրոջ Օծյալին: Արդար ծերունին գրկել է մանուկ Հիսուսին, օրհնել Աստծուն և ասել. «Այժմ,ո՜վ Տեր, խաղաղությամբ արձակիր քո ծառային` ըստ քո խոսքի. որովհետև աչքերս տեսան քո փրկությունը, որ պատրաստեցիր բոլոր ժողովուրդների առաջ, լույս, որ կլինի հայտնություն հեթանոսների համար և փառք` Իսրայելի քո ժողովրդի համար» (Ղուկ. 2.29-32): Ապա դառնալով Տիրամորը` ասել է. «Իսկ քո հոգու միջով էլ սուր պիտի անցնի, որպեսզի բազում սրտերի խորհուրդներ հայտնի դառնան» (Ղուկ. 2.35): Տաճարի մեջ Տիրոջը գոհություն է հայտնել նաև Աննա մարգարեուհին, պատմել խորհրդավոր մանկան մասին (Ղուկ. 2.36-38): Ավետարանական այս իրողությունն է ընկած Տյառնընդառաջի տոնակատարության հիմքում:

   Հայ եկեղեցին Տյառնընդառաջը, որպես անշարժ տոն, կատարում է  փետրվարի 14-ին: Փետրվարի13-ին երեկոյան, եկեղեցական ժամերգությունից հետո տեղի է ունենում նախատոնակ, ծիսակատար քահանան վառում է ս.Սեղանի վրա դրված մոմերը: Հավատացյալները, վառելով իրենց մոմերը, տանում են տուն: Տյանռընդառաջի օրը եկեղեցում ս. Պատարագ է մատուցվում, եկեղեցու չորս անկյուններում կարդացվում են Ավետարանի համապատասխան մասերը, գովերգվում է լույսը` ակնարկելով Սիմեոն ծերունու խոսքը` «Լոյս ի յատնութիւն հեթանոսաց», հիշատակվում են նույն Սիմեոնը և Աննա մարգարեուհին, երգվում են շարականներ, որոնք պատմում են Սուրբ Կույսից մարմին առած մանուկ Հիսուսի տաճար բերվելը, փառաբանվում է Փրկչի Մարդեղության խորհուրդը: Այնուհետև եկեղեցու բակում, հինավուրց ավանդույթի համաձայն, խարույկ են վառում:

     Կրակը (հուրը) Աստվածաշնչում խորհրդաբանվում է իբրև Բարձրյալ Աստծո ամենաառաջնային հատկություններից մեկը, երկնային երևույթ:

      Տյառնընդառաջի ծիսակատարության մաս կազմող կրակը, հավանաբար, 3-րդ դարից հետո Հայ եկեղեցու ծիսակարգն է մուծվել` նկատի ունենալով կրակի աստվածաշնչյան խորհրդաբանությունը: Հավանաբար, Գրիգոր Ա Լուսավորչից հետո, Սահակ-Մաշտոցյան շրջանում է մտել Տոնացույց: Տյառնընդառաջի շարականը վերագրվում է Մովսես Քերթողին:

    Ժամանակին հայ իրականության մեջ գոյություն են ունեցել Տյառնընդառաջի տոնակատարության հետ կապված ազգայն սովորույթներ, ավանդություններ ու պատկերացումներ: Այսպես, Հին Ջուղայում նորապսակ երիտասարդներն իրենց ձեռքերի վառված մոմերով, քահանայից հետո, վառել են եկեղեցու բակում դրված փշե դեզը, վառված մոմերով վերադարձել տները և վառել տանիքների վրա դրված դեզերը, որից հետո ցատկել են կրակի վրայով: Այդ օրը նորահարսին նվերներ են տվել: Գրեթե նույնը, որոշ փոփոակներով, կատարվել են նաև Շիրակում, Բասենում, Վաղարշապատում, Վանում և այլուր: Տյառնընդառաջի խարույկի ծխի ուղղությամբ որոշել են, թե որ կողմի դաշտերն են բերրի լինելու. Եթե տանը հիվանդ է եղել, նրան երդդիկով դուրս են բերել տան կտուրը` դեզի մոտ, որ լավանա:

    Տյառնընդառաջի տոնն Ամենայն Հայոց Հայրապետ Գարեգին Բ -ի կողմից հռչակվել էնորապսակների օրհնության օր: Կրակը խորհուրդ ունի, քանի որ Հիսուս ասաց. «Ես եմ աշխարհիլույսը, ով Իմ ետևից է գալիս, խավարի միջով չի քայլի, այլ կընդունի կենաց լույսը» (Հովհ.8:12):Ըստ ժողովրդական ավանդության` կրակի վրայով թռնողը ազատվում է չարի ներգործությունից:Այս դեպքում երկրպագում ենք ոչ թե կրակին, այլ օգտագործում` որպես մաքրագործման միջոց:Անկախ ամեն ինչից, տոնի խորհուրդը Տիրոջն ընդառաջ գնալն է, Հիսուսին տաճարին ընծայելն է:

Նորապսակներն, իրենց ամուսնական կյանքի առաջին Տյառնընդառաջը նշելով` ակնկալում ենՏիրոջ շնորհները: Պետք է ընդառաջ գնալ Լույսին, Որը Քրիստոսն է, որպեսզի մարդկանց կյանքըլուսավորվի:

Շատերը չգիտեն տոնի հոգևոր խորհուրդն ու սահմանափակվում են միայն ծանոթ ավանդական միջոցառումներով: Շատ դեպքերում անկարող ենք կանխել այդ ամենն ու ստիպել մարդուն եկեղեցական ավանդության համաձայն նշելտոները, որովհետև կան մարդիկ, ովքեր հեռու են եկեղեցուց: Ուստի, հնարավորինս տեղեկացնում ենք մերհավատացյալներին` եկեղեցական տոները նշել հավուր պատշաճի: Ժողովուրդը հավատում է, որ կրակի վրայիցթռնելով, ազատվում է չարի ներգործությունից: Ակնհայտ է, որ Տյառնընդառաջի երեկոյան շատերը գալիս ենեկեղեցի, մասնակցում երեկոյան ժամերգությանը և կրակը տուն տանում, որով էլ վառում են խարույկը:

Սա ոչ միայն նվիրման, ընծայման արարողություն է, նաև` մաքրագործման: Ի դեպ, երբ մայրերըզավակ են ունենում, 40 օր հետո պետք է մաքրվեն, սրբագործվեն:

Սուրբ Սարգսի տոն,թե աղի բլիթ ուտելու օր

Փետրվարի 4-ը Երիտասարդների և սիրո բարեխոս Սուրբ Սարգիս զորավարի հիշատակության օրն է, որը Գարեգին Բ -ի տնօրինությամբ հռչակվել է Երիտասարդների օրհնության օր:

Իր որդու` Մարտիրոսի և 14 քաջ մարտիկների հետ նա նահատակվել է հանուն քրիստոնեական հավատքի: Արիության համար Ս. Սարգիսը Մեծն Կոստանդիանոս կասյեր (285-337) կողմից կարգվում է իշխան և սպարապետ` Հայաստանին սահմանակից Կապադովկիայում: Նա ոչ միայն գերազանց սպարապետ էր, այլև հիանալի քարոզիչ:

Ս. Սարգիս Զորավարի տոնը Հայաստանում ընդունված է նշել ոչ միայն եկեղեցական ծեսով, աղոթքով, այլև ժողովրդական սովորույթներով, որը մեզանում նվիրական ավանդություն է: Ս. Սարգիս զորավարը երիտասարդների արագահաս բարեխոսն է: Նրա միջնորդությամբ հրաշքներ են տեղի ունենում: Այդ օրը երիտասարդներն աղոթում են Սրբին, որ իրենց աղոթքները հասցնի առ Աստված: Ս. Սարգիսը սիրո երազանքն իրականցնող Սուրբ է:

Ս. Սարգսի տոնին նախորդող գիշերը երիտասարդներն աղի բլիթ են ուտում, որի հետ կապում են իրենց փեսացուի կամ հարսնացուի երազահայտնությունը: Այդ օրը հիշատակելի սովորություններից է փոխինդով մատուցարանը դնել տան տանիքին կամ պատշգամբին և սպասել Ս. Սարգիս զորավարի ձիու պայտի հետքին: Ըստ ավանդույթի` Ս. Սարգիսը պետք է հրեշտակների ուղեկցությամբ անցնի և ում մատուցարանի մեջ դրված ալյուրի կամ փոխինդի մեջ թողնի իր սպիտակ /մաքրություն, անաղարտություն է խորրհրդանշում/ ձիու պայտի հետքը, այդ տարի կիրականանա հավատացյալի երազանքը: Տոնի առթիվ սիրահարված երիտասարդները միմյանց բացիկներ և քաղցրավենիք են նվիրում:

Տոնի օրը Ս.Սարգիս Զորավարի անունը կրող եկեղեցիներում մատուցվում է Ս. Պատարագ, որից հետո կատարվում երիտասարդների օրհնության կարգ: